ندارد

منبع اصلی درس

۱. شمیسا، سیروس. مکتب‌های ادبی. تهران: نشر فردوس.

(منبع اصلی و پایه برای تدریس)

۲) منابع کمکی فارسی (پیشنهادی برای تدریس و مطالعه بیشتر)

الف) کتاب‌های کلی درباره مکتب‌های ادبی

1. شفیعی کدکنی، محمدرضا. موسیقی شعر. تهران: آگه.
   (برای مبحث سمبولیسم و شعر مدرن مفید است)

2. مدرسی چهاردهی، غلامحسین. مکتب‌های ادبی (ترجمه و گردآوری). تهران: امیرکبیر.
   (یکی از منابع قدیمی و معتبر در معرفی مکاتب)

3. زرین‌کوب، عبدالحسین. ارسطو و فن شعر. تهران: امیرکبیر.
   (برای فهم مبانی کلاسیک‌گرایی)

4. زرین‌کوب، عبدالحسین. با کاروان حلّه. تهران: سخن.
   (برای تحلیل تطبیقی برخی ویژگی‌های کلاسیک و رمانتیک)

ب) منابع مرتبط با مکاتب و جریان‌های خاص

5. آرین‌پور، یحیی. از صبا تا نیما (جلدهای ۱ و ۲). تهران: انتشارات زوار.
   (مفید برای بررسی ورود رمانتیسم و رئالیسم به ادبیات فارسی)

6. براهنی، رضا. طلا در مس. تهران: نشر نیلوفر.
   (برای نقدهای مدرن و زبان پست‌مدرن)

7. کیا، سیروس. مکتب‌های ادبی و هنری. تهران: نشر قطره.
   (منبع مکمل و خلاصه برای دانشجویان)

8. آشتیانی، محمدعلی. مکتب‌های ادبی اروپا. تهران: سمت.

9. انوشه، حسن (سرپرست). دایرةالمعارف ادب فارسی. مدخل‌های مربوط به مکاتب و جریان‌ها.

برنامه جلسات

جلسه ۱ — مقدمه‌ و کلیات

• تعریف مکتب ادبی

• علت پیدایش مکتب‌ها

• معرفی دوره‌بندی ادبی جهان

• آشنایی مقدماتی با روند تاریخی مکتب‌ها

• تکلیف: مطالعه مقدمه کتاب

جلسه ۲ — مکتب کهن (کلاسیک)

• ریشه‌های باستانی

• اصول زیبایی‌شناسی کلاسیک: نظم، تناسب، تقلید از طبیعت

• ویژگی‌های ادبیات کلاسیک غرب

• تمرین: تحلیل یکی از متون کلاسیک فارسی یا غربی از منظر قواعد کلاسیک

جلسه ۳ — مکتب رمانتیسم (I)

• زمینه‌های تاریخی و فلسفی پیدایش

• ویژگی‌های فکری: احساس‌گرایی، طبیعت‌گرایی، فردیت

• تمرین: یافتن عناصر رمانتیک در شعرهای نوستالژیک فارسی

جلسه ۴ — مکتب رمانتیسم (II)

• نقد اجتماعی و سیاسی در رمانتیسم

• معرفی نویسندگان و شاعران رمانتیک

• نمونه‌خوانی از لرد بایرون، وردزورث، آلفرد دو موسه

• تکلیف: تحلیل یک متن (نثر/شعر) به عنوان متن رمانتیک

جلسه ۵ — مکتب رئالیسم (I)

• تعریف رئالیسم

• تفاوت با طبیعت‌گرایی و ناتورالیسم

• زمینه‌های اجتماعی: انقلاب صنعتی، توسعه شهرنشینی

• تمرین: تشخیص عناصر رئالیستی در داستان‌های فارسی (مثلاً جمال‌زاده یا هدایت)

جلسه ۶ — مکتب رئالیسم (II)

• ویژگی‌های سبکی: جزئی‌نگری، شخصیت‌پردازی عینی، توصیف واقعی

• نویسندگان مهم: بالزاک، تولستوی، چخوف

• بحث کلاسی: رئالیسم و واقع‌گرایی در ادبیات معاصر

جلسه ۷ — مکتب ناتورالیسم

• رابطه ناتورالیسم با رئالیسم

• نظریه‌های علمی تأثیرگذار (داروینیسم، جبرگرایی)

• زولا و ادبیات تجربی

• تمرین: بررسی عناصر ناتورالیستی در یک داستان کوتاه ایرانی

جلسه ۸ — مکتب سمبولیسم (I)

• واکنش به رئالیسم

• اهمیت موسیقی کلام

• اصول زیبایی‌شناسی سمبولیسم

• نمونه‌خوانی: بودلر، مالارمه

جلسه ۹ — مکتب سمبولیسم (II)

• سمبولیسم در شعر فارسی نو

• نیما و تأثیرپذیری از سمبولیسم

• تمرین: تحلیل یک شعر سمبولیک

جلسه ۱۰ — مکتب سوررئالیسم

• نظریات فروید و ناخودآگاه

• نوشتار خودکار

• شکستن منطق کلاسیک

• تمرین: تولید یک متن کوتاه سوررئالیستی

جلسه ۱۱ — مکتب امپرسیونیسم و اکسپرسیونیسم

• تفاوت برداشت شخصی (impression) و فریاد درونی (expression)

• نمونه‌ها در ادبیات و هنر

• تمرین: تحلیل یک تصویر یا متن از نظر امپرسیونیستی/اکسپرسیونیستی

جلسه ۱۲ — مکتب دادائیسم

• تاریخچه و شرایط پیدایش

• ضدهنر و ضدادبیات

• تأثیرات بر مکتب‌های بعدی

• تکلیف: ساخت یک متن دادائی با انتخاب تصادفی واژگان

جلسه ۱۳ — مکتب پست‌مدرنیسم

• ویژگی‌های فکری: عدم قطعیت، بینامتنیت، بازی‌های زبانی

• تفاوت با مدرنیسم

• نمونه‌ها: بارت، کالوینو، هدایت (در برخی خوانش‌ها)

• بحث: آیا ادبیات فارسی پست‌مدرن دارد؟

جلسه ۱۴ — مکتب کلاسیک‌گرایی نو و نئوکلاسیک‌ها

• بازگشت به قواعد کلاسیک

• هنر و نظم پس از آشوب مدرنیسم

• مقایسه با سبک‌های کلاسیک‌گرا در ادبیات فارسی

جلسه ۱۵ — جمع‌بندی تطبیقی مکتب‌ها

• پیوند تاریخی مکتب‌ها

• مقایسه ویژگی‌ها

• چگونگی شناسایی سریع مکتب یک اثر

• کارگاه: تحلیل چند متن ادبی و تعیین مکتب آن‌ها

جلسه ۱۶ — ارائه‌های دانشجویی و ارزیابی نهایی

• ارائه پروژه نهایی (تحلیل یک اثر بر اساس یک مکتب)

• نقد و بررسی

• جمع‌بندی نهایی درس

• اهداف کلی درس:

  • آشنایی دانشجو با مکتب‌های مهم ادبی جهان

  • درک ویژگی‌های محتوایی، سبکی و فکری هر مکتب

  • توانایی تحلیل و تطبیق آثار ادبی با مکتب‌های مربوط